Holle en bolle pannen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Holle en bolle pannen zijn een oud type dakpannen, ook wel bekend als monniken en nonnen, waarbij halfronde of taps toelopende holle onderpannen (nonnen) worden afgedekt met smallere bolle overpannen (monniken) om een waterdichte dakbedekking te vormen.
Omschrijving
Dit type dakbedekking, met holle en bolle pannen die elkaar afwisselen, was gebruikelijk in de Middeleeuwen. De holle onderpannen zijn vaak taps toelopend en hebben aan de bovenzijde een nokje om achter een panlat te haken. De bolle bovenpannen, eveneens taps toelopend, werden oorspronkelijk in kalkspecie over de naden tussen de onderpannen aangebracht. Op de bovenzijde van de bolle pan was een nokje gevormd waartegen de volgende pan kon steunen. Hoewel dit systeem door de Romeinen al werd gebruikt, ging de kennis hiervan in Europa verloren na de val van het West-Romeinse Rijk en kwam het in de Middeleeuwen opnieuw in gebruik. Dit type pan geeft het dak een levendig, golvend en mediterraan uiterlijk. Het vereist een relatief steile dakhelling, vaak minimaal 25° met onderdak. Daken bedekt met holle en bolle pannen komen tegenwoordig nog voor, met name op historische gebouwen zoals kerken in Friesland en Groningen.
Historische context en ontwikkeling
De oorsprong van de Europese dakpan ligt in het oude Griekenland, vanwaar de Romeinen de terracotta dakpan naar West-Europa brachten. De Romeinse dakbedekking, bekend als tegula en imbrex, bestond al uit platte onderpannen (tegula) en halfronde afdekpannen (imbrex) die over de naden werden gelegd. Na de Romeinse tijd raakte deze techniek in West-Europa grotendeels in vergetelheid, om in de Middeleeuwen weer te verschijnen in de vorm van de holle en bolle pannen, of monniken en nonnen. Later volgden andere typen zoals de holle pan (ook wel golfpan of S-pan genoemd) en verbeterde varianten hiervan met sluitingen, en vlakke pannen zoals de Tuile du Nord. Machinale productie vanaf het midden van de 19e eeuw maakte beter sluitende pannen mogelijk.
Vergelijkbare termen
Monnik-en-nonpannen
Gebruikte bronnen: